گفت‌وگو با طراحان هاب شیراز
امروزه در تمام دنیا، بحث نوآوری و جمع‌آوری ایده‌های خلاقانه برای کسب‌وکارهای نو مطرح و مورد توجه است.
ترویج مفهوم استارت‌آپ، چندان قدیمی نیست و شاید تنها یک یا دو دهه از استفاده از این لفظ در ایران و دیگر نقاط جهان می‌گذرد، اما به‌دلیل جذابیت یا شاید رقابت، شاهد استفاده‌ی پرتکرار از این عنوان برای مشاغل مختلف هستیم.
استارت‌آپ اصطلاحا به پروژه‌هایی گفته می‌شود که در جریان آن، یک ایده‌ی خام، با تلاش و کوشش یک گروه به تولید یک محصول می‌انجامد و زمینه، برای فروش آن محصول فراهم می‌شود.
با رشد روزافزون شکل‌گیری استارت‌آپ‌ها در کشورمان، کلمه‌ی شتابدهنده نیز زیاد به گوش می‌خورد. شتابدهنده، مرکزی است که امکان رشد سریع و صحیح شرکت‌های استارت‌آپی را مهیا می‌سازد. شتاب‌دهنده‌ی استارت‌آپ (به انگلیسی:Startup accelerator) شرکتی است که از ابتدای کار، استارت‌آپ‌ها را زیرپوشش خود درمی‌آورد. شتاب‌دهنده‌ها به گردانندگان پروژه، آموزش‌های لازم را برای کسب موفقیت بهتر خواهند داد و با سرمایه‌گذاری اولیه روی یک شرکت نوپا از آن‌ها حمایت کرده و درصدی از مالکیت آن را در اختیار می‌گیرند.
یکی از بهترین محل‌ها برای تشکیل یک شتابدهنده، دانشگاه‌ها هستند؛ چراکه ایده‌ها و خلاقیت‌ها و همین‌طور آموزش‌های صحیح از مسیر دانشگاه بهتر محقق می‌شود.
در اوایل آبان‌ماه، خبر تفاهم‌نامه‌ی هاب شیراز (به‌عنوان شتاب‌دهنده‌ی مشترک همراه اول و دانشگاه شیراز) و شرکت کسب‌وکارهای نوپای حرکت اول منتشر شد. این قرارداد به‌منظور سرمایه‌گذاری بر تعدادی از استارت‌آپ‌هایی که قادر باشند در تحقق رویای دیجیتال همراه اول مشارکت داشته باشند، منعقد شد.
سپس فراخوانی منتشر شد تا تیم‌های متقاضی، به آدرس وب‌سایت هاب شیراز مراجعه کرده و ثبت‌نام کنند؛ طبق این فراخوان، شتاب‌دهنده‌ی هاب شیراز با هدف حمایت از کسب‌وکارهای نوپا با ایده‌های نوآورانه در حوزه‌های «سلامت دیجیتال»، «تجارت الکترونیکی»، «آموزش الکترونیکی و تولید محتوا»، «بازی و رسانه‌ی دیجیتال» و « شهر هوشمند» آماده‌ی ارائه خدمات به اکوسیستم کارآفرینی کشور است.
از همین‌رو، به‌منظور آشنایی هرچه بیشتر علاقه‌مندان به این حوزه، گفت‌وگویی داشتیم با دکتر صفوی نماینده‌ی دانشگاه شیراز در هاب شیراز و نایب‌رئیس هیئت‌مدیره‌ی این مجموعه و مهندس نیک‌محمدی مدیرعامل شتاب‌دهنده‌ی هاب شیراز و مدیران سابق نوآوری شرکت همراه اول:
گفت‌وگو با مهندس نیک‌محمدی مدیرعامل شتاب‌دهنده‌ی هاب شیراز:
+لطفا بفرمایید که هدف از شکل‌گیری این شتابدهنده، از سوی همراه اول چه بود؟
همراه اول به این فراست و هوشمندی افتاد که در مقابله با موج تحول دیجیتال، ظروفی را فراهم کند که به کمک آن‌ها در مواجهه با فضاهای دیجیتالی موفق تر باشد.
اقتصاد دیجیتال، صرفا یک واژه نیست و نیاز به ایجاد یک زیرساخت‌هایی دارد؛ بهترین پیشران‌های حوزه‌ی اقتصاد دیجیتال، جوان‌های نخبه و تیم‌های استارت‌آپی و محیط‌های خلاقانه و نوآورانه است. طبیعتا همراه اول این فرصت را شناسایی کرده و آمده تا با دانشگاه که منبع خیل عظیمی از دانشجویان نخبه و باانرژی و خلاق که همگی مخزن ایده‌های نو هستند، همکاری مفیدی در حوزه‌ی تحول دیجیتال داشته باشد. بدین‌منظور، شتاب‌دهنده‌ای را به نام هاب در شیراز شکل داده است. این شتابدهنده قرار است در حوزه‌های تخصصی شروع به شناسایی، رشد و توسعه‌ی استارت‌آپ‌ها کند.
+شرکت مشترک همراه اول و دانشگاه شیراز چه برنامه‌هایی را پیش‌بینی کرده است؟
ما در همراه اول یک اکوسیستم نوآوری شکل داده‌ایم که متشکل از هاب‌ها به‌عنوان شتابدهنده و حرکت اول به‌عنوان سرمایه‌گذارِ خطرپذیر(VC) در کنار هم است و درواقع در مراحل بعدی، فرصت سرمایه‌گذاری روی استارت‌آپ‌هایی که با موفقیت از هاب خارج شوند، با احتمال بالاتر و مبالغ بالاتری وجود خواهد داشت.
ما فعلا در پنج حوزه فراخوان دادیم که شامل «سلامت دیجیتال»، «تجارت الکترونیکی»، «آموزش الکترونیکی و تولید محتوا»، «بازی و رسانه‌ی دیجیتال» و « شهر هوشمند» است و ان‌شاءالله تا آخر آبان‌ماه تیم‌ها فرصت دارند که ثبت‌نام کنند.
همراه اول به‌کمک دانشگاه شیراز، حمایت‌های خوبی تدارک دیده است، هم از نظر فضا و مکان و امکانات و هم دیگر مواردی که یک تیم نیاز دارد تا شروع به کار کند و ایده‌اش را توسعه دهد؛ همه‌ی امکانات عملاً مهیاست. غیراز این، دغدغه‌های بسیاری از شرکت‌ها در زمینه‌ی مالی است که خوشبختانه با کمک حرکت اول که سرمایه‌گذار این کار است؛ مبالغ خوبی را بسته به ایده‌ی تیم‌ها، از مبالغ پایین تا حدود ۴۰۰میلیون تومان می‌توانیم در یک تیم برای اولین‌بار در این منطقه سرمایه‌گذاری کنیم. البته منوط به اینکه واجد شرایط باشند و از فیلترهای انتخاب ما رد شوند. ولی این فرصت برای تیم‌ها وجود دارد که بعد از اینکه خودشان را در معرض ارزیابی قرار دادند؛ انشاءلله این سرمایه‌ها را جذب کنند. رقم درنظرگرفته شده در این کار، در قیاس با سایر شتاب‌دهنده‌ها، تقریبا ده‌برابر بزرگ‌تر است.
+لطفا مؤلفه‌های ارزیابی برای گزینش تیم‌های استارت‌آپی را نام ببرید.
برای داوری طرح‌ها معیارهای خاصی درنظر گرفته شده است: ازجمله اینکه در وهله‌ی اول باید به معنای واقعی یک تیم باشند، بدین‌صورت که اساساً قابلیت‌های یک تیم مثل تخصص‌های مکمل داشته باشند. نکته‌ی دیگر این است که ما روی ایده‌های خام یا تکراری سرمایه‌گذاری نمی‌کنیم و باید دید تیم‌ها چگونه کسب‌وکارشان را ارزیابی می‌کنند؛ همچنین لازم است ایده‌ها مرتبط با حوزه‌های فراخوان باشد؛ مؤلفه‌ی ارزیابی دیگر هم این است که طرح‌ها چقدر قابلیت بزرگ‌شدن دارند یا اصطلاحا چقدر مقیاس‌پذیر هستند. موارد دیگری هم مثل استفاده از تکنولوژی و… هست که در معیارهای داوری در نظر گرفته می‌شود. طبیعتاً داورهایی که در هر حوزه متخصص هستند، به‌صورت تخصصی طرح‌ها را بررسی و ارزیابی خواهند کرد.
+مراحل شرکت در فراخوان شتاب‌دهنده‌ی هاب به چه صورت است؟
پس از داوری و پذیرش طرح‌ها، تیم‌های استارت‌آپی وارد دوره‌ی شتاب‌دهی ما میشوند. ما دوره‌ی شتاب‌دهی خوبی را برنامه‌ریزی کردیم و امیدواریم که بعد از پذیرش در این دوره، عملا باعث رشد و توسعه‌ی کسب‌و‌کارتیم‌ها شویم.
ما در پنج گام تیم‌ها را انتخاب می‌کنیم: در مرحله‌ی نخست، تیم‌ها در سایت ما ثبت‌نام می‌کنند. در مرحله‌ی دوم تیم داوری هاب، طرح‌ها را بررسی می‌کنند؛ در مرحله‌ی سوم تیم‌ها مدارک و مستندات تکمیلی مورد نیاز را باید ارسال کنند و در صورت لزوم در جلسات کارشناسی حضور یافته و پاسخ‌گوی پرسش کارشناسان باشند. در مرحله‌ی چهارم نیز که در آذرماه برگزار خواهد شد، تیم‌ها برای دفاع از طرح‌هایشان دعوت میشوند و درنهایت در گام پنجم نتایج پذیرش در هاب شیراز اعلام شده و دوره‌ی شتاب‌دهی آغاز می‌گردد.
+لطفا درخصوص برنامه‌های بعد از پذیرش در دورههای شتاب‌دهی توضیح دهید.
ما الان در حال طراحی و استفاده هم از مشاورین داخلی و هم مشاورین خارجی هستیم درواقع این دوره‌ی شتاب‌دهی به‌نوعی بومی‌سازی شده و در حال نهایی‌سازی آن هستیم که خبر تکمیلی آن متعاقبا اعلام خواهد شد.
این دوره‌ی شتاب‌دهی، مدل جدیدی است که ماحصل تجارب بین‌المللی ازجمله اروپا و تجارب داخلی است که درواقع در این مدل، شکست‌های داخلی بررسی و لحاظ شده؛ مثل اینکه چرا بعضی از شتاب‌دهنده‌ها در ایران موفق نبودند؛ ضمن اینکه ما قرار است بیشتر در سه حوزه‌ی اساسی: حوزه‌ی سلامت الکترونیکی؛ تجارت الکترونیکی و آموزش الکترونیکی تمرکز کنیم. این حوزه‌ها باتوجه به ظرفیت‌های استان درنظر گرفته شده است؛ استان فارس یکی از قطب‌های حوزه‌ی سلامت است و همچنین دانشگاه شیراز، جزء پیشگامان و مؤسسان درحوزه‌‌ی تجارت الکترونیکی و آموزش الکترونیکی در ایران بوده است؛ بنابراین این ظرفیت‌ها وجود دارد و این فرصت را ایجاد می‌کند که استارت‌آپ‌های خوبی را در این زمینه رشد و پرورش بدهد.
در دوره‌ی شتاب‌دهی که به‌مدت ۶ماه پیش‌بینی کردیم، ضمن اینکه به‌صورت هفتگی و روزانه به تیم‌ها خدمات می‌دهیم؛ در حال برنامه‌ریزی برای این موضوع هستیم که باتوجه به شرایط ویژه‌ی کشور در زمان شیوع بیماری کرونا، امکان دسترسی تیم‌ها به خدمات را به‌صورت مجازی نیز مهیا کنیم.
در دوره‌ی ۶ماهه، دورههای آموزشی و منتوریینگ خوبی طراحی کرده‌ایم که در قیاس با دورههای معمول دیگر که در کشور برگزار می‌شود، از سطح بالاتری برخوردار است؛ به این دلیل که یک شبکه‌ی سراسری و بین‌المللی، بااستفاده از تجارب استادان داخلی و خارجی ایجاد کرده‌ایم.
در طول این شش‌ماه، ضمن اینکه این سرویس‌ها را ارائه می‌دهیم، مبالغ نقدی را نیز در تیم‌ها سرمایه‌گذاری می‌کنیم و درقبال آن، میزانی از سهام آن استارت‌آپ را دریافت می‌کنیم. بعد از شش‌ماه این فرصت برای تیم‌ها میسر خواهد شد که به مرحله‌ی بعدی یعنی معرفی به حرکت اول که سرمایه‌گذارِ خطرپذیر ما هست، معرفی میشوند و شانس سرمایه‌گذاری در مبالغ بالاتر به آن‌ها داده می‌شود.
نکته‌ی مهم درباره‌ی فراخوان این است که این فراخوان، صرفا مختص استان فارس نیست؛ بلکه مربوط به قطب جنوب کشور است و الان این امکان وجود دارد که از استان‌های هرمزگان، خوزستان و بوشهر و دیگر شهرهای همجوار فارس نیز تیم‌ها ثبت‌نام کنند، درواقع اگرچه محل دفتر اصلی این شتابدهنده، دانشگاه شیراز هست؛ اما دامنه‌ی فعالیتش از استان فارس هم بزرگ‌تر است و از طرف همراه اول، به ما مأموریت داده شده که حتی استان‌های همجوار فارس را هم حمایت کنیم.
گفت‌وگو با دکتر سید علی اکبر صفوی، نماینده‌ی دانشگاه شیراز در هاب و نایب رئیس هیئت مدیره
+لطفا درخصوص سابقه‌ی فعالیت دیگر هاب‌ها در کشور و وجه تمایز هاب شیراز با مراکز مشابه توضیح دهید.
ما درکل چهارتا از این هاب‌ها در دانشگاه‌های کشور داریم: در دانشگاه صنعتی شریف؛ شهید بهشتی؛ اصفهان و شیراز.
باتوجه به اینکه تقریبا در نیمه‌ی جنوبی کشور، جای خالی مراکز شتابدهنده به‌وضوح احساس می‌شد؛ به همین دلیل دامنه‌ی خدمات و گستره‌ی حمایت هاب شیراز، مختص شهر شیراز نیست و برای تمام استان‌های همجوار فارس است؛ همین‌طور از بُعد حمایتی نیز، عددهای حمایتی هاب شیراز چیزی حدود ده‌برابر عددهای حمایتی اولیه‌ی دیگر شتابدهنده های معمول در کشور است.
در زمینه‌ی ارتباطات بین‌المللی هم که ما به‌زودی اعلام خواهیم کرد، ارتباطات ما قابل مقایسه با دیگر مراکز مشابه نخواهد بود؛ همچنین ما حتی ازقبل از شیوع بیماری کرونا در کشور، روی این موضوع درحال تلاش هستیم که باتوجه به اینکه دنیا به سمت مجازی‌شدن می‌رود؛ بتوانیم هرنوع فعالیت و خدمت را به‌صورت مجازی ارائه دهیم و در این راستا و باتوجه به وسعت پوشش، ما داریم شتاب‌دهنده‌ی مجازی را هم فراهم می‌کنیم که افرادی که در فواصل فیزیکی دوری از ما هستند، یا در این شرایط فعلی بیماری کرونا، بتوانند همچنان از انواع خدمات ما بهره‌مند شوند و این هم باز یک حرکت نوآورانه است که ما به‌طور ویژه برای آن درحال برنامه‌ریزی هستیم.
+ به‌عنوان نماینده‌ی دانشگاه شیراز در هاب، بفرمایید که هدفتان از همکاری با همراه اول چه بوده است و چه برنامه‌هایی برای این مسیر در نظر گرفته‌اید؟
من به‌عنوان نماینده‌ی دانشگاه شیراز در هاب و نایب رئیس هیئت‌مدیره می‌گویم که ما یک هدف کلان داریم و یک هدف محدودتر؛ هدف کلان ما استفاده از ظرفیت خلاقیت در جوانان و دانشگاه‌ها در استان‌های فارس و استان‌های همجوار است به این امید که موجی را راه بیندازیم که انشاءلله موجب خلاقیت بیشتر، در دسترس قرارگرفتن بیشتر و همکاری بیشتر و بهتر برای توسعه‌ی اقتصاد دیجیتال در کشور و جهان شود.
اما هدف محدودتر و محلی‌تر ما این هست که به‌طور خاص به دانشگاه شیراز و جاهایی که ما با آن‌ها در ارتباط هستیم کمک کنیم تا حرکتشان و اقداماتشان در راستای اهداف قبلی گفته‌شده سرعت و جهت بهتری بگیرد. به همین خاطر ما حمایت‌های زیر را همراه با برنامه‌های متنوعی در نظرگرفته ایم: ۱. برگزاری سخنرانی و دورههای کارگاهی و آموزشی برای اساتید، دانشجویان و دیگر علاقه‌مندان به‌منظورآشنایی هرچه بیشتر با ظرفیت‌های اقتصاد دیجیتال و شیوه‌ی ورود و همکاری در این فضا؛ ۲. حمایت از فعالیت‌های علمی که در حوزه‌های موردنظر ما مثل سلامت الکترونیکی، آموزش الکترونیکی، هوشمندسازی و… انجام شود. این حمایت‌ها به‌صورت حمایت مالی از همایش‌ها و دوره‌ها و نیز حضور به‌عنوان سخنران یا مشاور در برنامه‌ها خواهد بود؛ ۳. ما با مجموعه‌ی تحقیق و توسعه‌ی شرکت همراه اول R&D ارتباط خوبی داریم و مذاکراتی داشتیم و آماده‌ایم درراستای گرفتن پروژه‌های تحقیقاتی و توسعه‌ای و نیز گرنت پژوهشی برای دانشجویان با دانشگاهیان همکاری کنیم.
در پایان اشاره میکنم که یکی از بزرگ‌ترین مشکلات استارت‌آپ‌ها یا کسب‌وکارهای نوپا، یافتن بازار لازم برای محصولات است. در نظر داشته باشید که همراه اول، خود، بزرگ‌ترین بازار کشور در این حوزه‌هاست؛ از همین‌رو، شانس موفقیت برای کسب‌وکارهایی که با ما همکاری می‌کنند برای ورود به بازار همراه اول و خدمات مرتبط با آن‌ها زیاد خواهد بود.
به‌طور کلی خوب است همه‌ی جوانان و علاقه‌مندان به ایجاد کسب‌وکارهای نو بدانند، که در حال حاضر ثروتمندترین شرکت‌های دنیا، شرکت‌هایی هستند که از همین طریق رشد کرده‌اند و از بدو کار صاحب کارخانه یا زمین نبوده‌اند؛ پس مسیر و آینده‌ی این کارها روشن است؛ اما به این معنی نیست که همه در ایجاد کسب‌وکارهای نو موفق خواهند بود؛ وظیفه‌ی ما کمک به آموزش و حرکت در این مسیر برای رسیدن به احتمال موفقیت بالاتر است.
حرکت در این مسیر، اول از همه نیازمند کار تیمی است که افراد تیم به‌طور تخصصی مکمل یکدیگر باشند؛ دومین نکته اراده و جرأت و بررسی و شناخت بازار هست. در گام‌های بعد نیاز به مشاوره و حمایت مالی خواهند داشت، که ما در صورتی‌که بخش اول را به‌خوبی مهیا کرده باشند، در بخش‌های بعدی بسیار تأثیرگذار و تعیین‌کننده خواهیم بود. براین اساس، به همه توصیه میکنم با نگاه عمیق‌تر به مسائل جامعه و نیازها به دنبال ایده‌های خلاقانه بروند و تیم‌های خوبی شکل دهند و بعد به سراغ ما بیایند تا ما از آن‌ها حمایت کنیم.
